Jakie prawa przysługują kobiecie w ciąży podczas porodu

Ciąża to czas zarówno wypełniony nadzieją i oczekiwaniem, jak i często trudny dla kobiet. Oprócz zmian fizycznych i emocjonalnych, stan ten niesie za sobą wiele zmian prawnych, np. jeśli chodzi o środowisko pracy czy system socjalny lub zdrowotny. Każda z nas, planując ciążę, powinna nie tylko skupić się przyjmowaniu kwasu foliowego, ale również rozeznać się w swojej sytuacji prawnej – poznać swoje prawa podczas porodu, w opiece okołoporodowej czy kwestie wysokości swoich zasiłków. O tym, jakie prawa przysługują ciężarnej kobiecie na sali porodowej, mówi Katarzyna Łodygowska – prawniczka specjalizująca się w prawach kobiet.

Rodzice w sytuacji, w której spodziewają się dziecka, mają szereg praw, o których większość nawet nie słyszała. Wybierając miejsce porodu, należy nie tylko dowiedzieć się o możliwych formach łagodzenia bólu porodowego w danej placówce, ale również zapytać o respektowanie zawartych w planie porodu postanowień. W polskim systemie prawnym rodzice swoje uprawnienia dotyczące ciąży, porodu i połogu znajdą w ROZPORZĄDZENIU MINISTRA ZDROWIA z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej. Standard organizacyjny określa poszczególne elementy organizacji opieki, mającej na celu zapewnienie dobrego stanu zdrowia matki i dziecka, przy ograniczeniu do niezbędnych interwencji medycznych, w podmiotach wykonujących działalność leczniczą, udzielających świadczeń zdrowotnych w zakresie opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie ciąży, porodu, połogu oraz nad noworodkiem.

Jakie prawa ma kobieta w trakcie porodu?

Oto, jakie prawa przysługują rodzącej w czasie porodu:

1. Ciężarnej należy umożliwić wybór miejsca porodu (warunki szpitalne albo pozaszpitalne) oraz przekazać jej wyczerpującą informację, dotyczącą wybranego miejsca porodu, obejmującą wskazania i przeciwskazania.
2. Efektywne łagodzenie bólu porodowego wiąże się z prawidłowym przygotowaniem kobiety ciężarnej do porodu oraz nawiązaniem relacji pomiędzy osobą prowadzącą poród a pacjentką. Przepisy wskazują, że przygotowanie kobiety rodzącej do radzenia sobie z bólem porodowym powinien stanowić podstawę metod walki z bó Nadal decyzję o możliwości podania znieczulenia farmakologicznego podejmuje osoba sprawująca opiekę, a szpital nie ma obowiązku zapewnienia wszystkich dostępnych metod.
3. Kobieta rodząca ma prawo czuć się komfortowo, w związku z czym ma prawo wyrażać swój ból i emocje poprzez np. krzyk.
4. Decyzję o możliwości spożywania posiłków w trakcie porodu podejmuje lekarz sprawujący opiekę. Podczas porodu rodząca ma zapewnioną możliwość spożywania przejrzystych płynów, także podczas aktywnej fazy porodu.
5. Zakładanie wkłucia do żyły obwodowej powinno nastąpić tylko i wyłącznie w sytuacji tego wymagającej. Jest to tzw. czynność interwencyjna i osoba sprawująca opiekę powinna być gotowa na zrobienie wkłucia, jednak robienie tego na zaś nie powinno mieć miejsca.
6. Osoba sprawująca opiekę nad ciężarną powinna zachęcać do zajęcia pozycji, którą rodząca będzie uważała za najwygodniejszą. To również oznacza, że ma prawo wybrać taką pozycję, która będzie rodzącej odpowiadał
7. W II-gim okresie porodu (okres między całkowitym rozwarciem szyjki macicy a urodzeniem noworodka) osoba sprawująca opiekę nad ciężarną ma obowiązek chronić jej krocze. Nacięcie krocza należy stosować tylko w medycznie uzasadnionych przypadkach i odnotowuje się to w dokumentacji medycznej PO UPRZEDNIM wzięciu na to gody od rodzącej.

Standardy opieki okołoporodowej możecie znaleźć tu: https://www.gov.pl/web/zdrowie/standardy-opieki-okoloporodowej

Jak, zgodnie z prawem, powinien zachowywać się personel medyczny?

Kobieta będąca w sytuacji porodu, powinna być traktowana z szacunkiem oraz czuć się na tyle komfortowo, żeby ufać osobom, które sprawują nad nią opiekę. W celu nawiązania dobrego kontaktu z rodzącą, osoby sprawujące opiekę oraz inne osoby uczestniczące bezpośrednio w udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w szczególności:

• witają rodzącą osobiście, przedstawiają się i wyjaśniają swoją rolę w opiece nad nią;
• prezentują spokojną i wzbudzającą zaufanie postawę;
• szanują prywatność rodzącej i jej poczucie intymności;
• zapoznają się z planem porodu, omawiają go z rodzącą i w miarę możliwości stosują jego postanowienia;
• omawiają z rodzącą dostępne sposoby łagodzenia bólu;
• każdorazowo uzyskują zgodę rodzącej lub jej przedstawiciela ustawowego na wykonanie zabiegów i badań;
• udzielają informacji na temat sposobów wzywania pomocy;
• w sytuacji konieczności przekazania opieki nad rodzącą, informują ją o tym fakcie.

Podczas porodu personel ma obowiązek udzielać wsparcia medycznego w następujący sposób:

• zapewnić ciągłość opieki;
• dostosować, z uwzględnieniem możliwości organizacyjnych podmiotu wykonującego działalność leczniczą, opiekę nad rodzącą do jej indywidualnych potrzeb i aktualnej sytuacji zdrowotnej;
• umożliwić rodzącej korzystanie ze wsparcia osoby bliskiej;
• zachęcać rodzącą do aktywności fizycznej i pomagać jej w znajdowaniu optymalnych dla niej pozycji podczas całego porodu;
• zapewnić rodzącej możliwość spożywania przejrzystych płynów, także podczas aktywnej fazy porodu.

Warto sprawdzić czy w placówce, w której chcemy rodzić, powyższe to tylko przepisy.

Jakie prawa ma kobieta, która właśnie urodziła?

Osoba sprawująca nad ciężarną opiekę w trakcie porodu, jest zobowiązana do położenia noworodka bezpośrednio na brzuchu mamy, jeśli stan ogólny noworodka i rodzącej na to pozwala, do osuszenia oraz zabezpieczenia noworodka przed utratą ciepła. Przysługują dwie godziny nieprzerwanego kontaktu „skóra do skóry” z maleństwem. W tym czasie osoba sprawująca opiekę powinna pomóc w przystawieniu noworodka do piersi, przeprowadzić instruktaż w zakresie prawidłowego przystawiania dziecka do piersi, oraz przekazać informacje na temat zasad postępowania w laktacji w pierwszej dobie połogu. Kontakt może zostać przerwany w sytuacji wystąpienia zagrożenia życia lub zdrowia matki lub noworodka, odnotowanego w dokumentacji medycznej. Ocena stanu noworodka na podstawie skali Apgar może być dokonywana na brzuchy mamy.

Jeśli mama decyduje o niekarmieniu dziecka piersią, personel medyczny ma obowiązek uszanować tę decyzję, nie komentować jej ani nie podważać.

Standard Opieki Okołoporodowej oraz Światowa Organizacja Zdrowia zalecają, aby po cięciu cesarskim również stosować kontakt „skóra do skóry” możliwie najszybciej, jak to jest możliwe.

Czy zabiegi medyczne i pielęgnacyjne dziecka powinny odbywać się za zgodą i w obecności mamy?

Karmienie dziecka sztucznym mlekiem bez wskazań medycznych i bez wyrażenia przez rodziców zgody jest niedopuszczalne. Mama ma prawo być przy swoim dziecku podczas każdego, nawet najmniejszego zabiegu. Każdy zabieg czy czynność powinna zostać poprzedzona wyjaśnieniami, czego dotyczy, a następnie powzięciem zgody na jego wykonanie. Dotyczy to nie tylko szczepień, badań, ale również kąpieli maluszka. Gwarantuje to art. 21 ust. 2 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz §7 Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych z 18 sierpnia 2011 r. (Dz.U. Nr 182, poz. 1086) z 25 maja 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 849): „Lekarskie badanie kwalifikacyjne oraz obowiązkowe szczepienia ochronne u osoby, która nie ukończyła 6 roku życia przeprowadza się w obecności osoby, która sprawuje prawną pieczę nad tą osobą, albo opiekuna faktycznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (…) zwanego dalej „opiekunem faktycznym”.

Do jakiej opieki położnej mama ma prawo?

Przede wszystkim warto zaznaczyć, że opieka położnej środowiskowej przysługuje już na etapie ciąży. Nie musi to być położna z tzw. rejonu. Możemy wybrać do opieki dowolną położną, która ma podpisany kontakt z NFZ.

Po porodzie i w okresie połogu mamy prawo oczekiwać 4-6 wizyt patronażowych, podczas których położna bada noworodka, ocenia stan krocza, jeśli było wykonywane nacięcie. Jej zadaniem jest też prowadzenie edukacji zdrowotnej i udzielanie porad w zakresie: pielęgnacji noworodka, karmienia piersią, szczepień ochronnych, badań profilaktycznych, opieki medycznej, socjalnej oraz w zakresie laktacji, kontroli płodności. Warto decydować się na takie wizyty. Położne potrafią wprowadzić spokój i zrozumienie.

Czego rodzice mogą wymagać od szpitala?

Realizacja praw pacjenta w zakresie opieki okołoporodowej polega w szczególności na:

1. respektowaniu prawa do świadomego udziału w podejmowaniu decyzji związanych z ciążą, porodem, połogiem oraz opieką nad noworodkiem, obejmujących zakres podejmowanych działań i stosowanych procedur medycznych;
2. prawie wyboru miejsca porodu w warunkach szpitalnych lub pozaszpitalnych;
3. możliwości wyboru osoby sprawującej opiekę spośród osób uprawnionych do jej sprawowania, z uwzględnieniem możliwości organizacyjnych podmiotu wykonującego działalność leczniczą.

Każda kobieta ma prawo do obecności osoby bliskiej podczas porodu. Może też podjąć decyzję o porodzie bez takiej osoby. Istnieje jednak możliwość, że osoba wykonująca zawód medyczny, udzielająca świadczeń zdrowotnych pacjentce, może odmówić obecności osoby bliskiej w przypadku istnienia prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta. W praktyce można spotkać się z taką odmową w sytuacji cięcia cesarskiego. Warto przed porodem dopytać, jak taka sytuacja jest traktowana przed daną placówkę.

Jak więc widać – przyszłej mamie przysługuje sporo praw na sali porodowej. Zdarza się jednak, że wybrany szpital nie ma np. możliwości realizacji niektórych z nich i to też jest często zg z prawem. Dlatego, by poczuć się bezpiecznie – warto przede wszystkim swoje prawa znać, a następnie sprawdzić, jak są realizowane w wybranym do porodu szpitalu czy ośrodku zdrowia.

 

Więcej informacji tematyce naokołoporodowej, diecie i suplementacji w ciąży oraz po porodzie znajdziesz także na naszym profilu facebookowym. A jeśli jeszcze jakieś pytania dotyczące diety płodnościowej, diety w ciąży, porodu czy połogu chodzą Ci po głowie, koniecznie napisz do nas za pośrednictwem profilu facebookowego.

Katarzyna Łodygowska – ekspertka prawa pracy, prawniczka, przedsiębiorczyni oraz filantropka. Prowadzi kancelarię prawną www.matkaprawnik.pl, gdzie specjalizuje się w obsłudze prawnej kobiet w ciąży oraz matek powracających na rynek pracy po urlopach związanych z macierzyństwem. Doradza też, jak zmienić ścieżkę zawodową, zakładając działalność gospodarczą. Prowadzi webinaria oraz szkolenia dla firm. Mama dwóch córek.