Czy wiesz, że Twoja przygoda z macierzyństwem wcale nie zaczyna się momentem zobaczenia dwóch kresek na teście ciążowym i potwierdzenia Twojego stanu u ginekologa? Już samo planowanie ciąży ma istotne znaczenie – zarówno dla Twojego samopoczucia w ciągu następnych 9 miesięcy, jak i tego, jak będzie rozwijał się Twój maluszek. Jako przyszła mama powinnaś więc podejść do tego okresu z pełną świadomością i odpowiednią wiedzą, bo podjęte decyzje mogą wpłynąć na zdrowie Twojego potomstwa w przyszłości. Jakie więc kwestie powinnaś wziąć pod uwagę, zanim zaczniesz nosić pod sercem nowe życie, by zapewnić mu jak najlepszy start?
- Podjęcie przemyślanej decyzji
Pierwsza oraz najważniejsza kwestia, którą musisz wziąć pod uwagę przy planowaniu ciąży, to przede wszystkim upewnienie się, że podjęta decyzja jest prawidłowa. Jak to zrobić? Bez wątpienia zaczynając od szczerej rozmowy z partnerem na temat tego, czy jesteście gotowi (zwłaszcza psychicznie) na taką, nie ukrywajmy, ogromną zmianę w Waszym życiu. Dyskusja m.in. o planach zawodowych i marzeniach, obawach oraz troskach, oczekiwaniach oraz motywacjach (czy to prawdziwa chęć, czy może jedynie presja otoczenia?), domowym budżecie to podstawa świadomego rodzicielstwa. Możecie również pomyśleć o tym, jakiego wsparcia będziecie potrzebować i – w razie potrzeby – czy macie kogoś, kto Wam je zapewni.
Gdy wszystkie te kwestie będziecie mieć już omówione i przemyślane, będziesz mogła przejść do kolejnych kroków związanych z właściwym przygotowaniem do poczęcia dziecka, w które powinniście zaangażować się wspólnie z partnerem.
- Wizyta u lekarza
Decyzja podjęta – czas na wizytę u lekarza. Możesz zacząć od spotkania z lekarzem ogólnym, który zleci Ci właściwe badania lub od razu udać się do sprawdzonego ginekologa, którego będziesz regularnie odwiedzać przez okres ciąży. W ramach przygotowania do poczęcia dziecka ginekolog na pewno porozmawia z Tobą o cyklach miesiączkowych (może nawet środowisku pracy), przyjmowanych lekach, ewentualnych chorobach przewlekłych i genetycznych w rodzinie, a także przeprowadzi badania, które uzna za niezbędne (m.in. cytologia, USG piersi, USG narządów rodnych).
Kobieta planująca ciążę powinna odwiedzić także… stomatologa. Tak, badania potwierdzają, że niewłaściwy stan uzębienia (ubytki próchnicze, stany zapalne w jamie ustnej, choroby przyzębia itp.) mogą się nasilić w trakcie ciąży, a nieleczone – stać się przyczyną zakażeń, które w skrajnych przypadkach mogą skutkować nawet niską masą urodzeniową dziecka lub przedwczesnym porodem. Pamiętaj, że kobiety będące w ciąży nie są poddawane badaniom radiologicznym zębów, które niekiedy są niezbędne do tego, by ocenić ich stan i wdrożyć odpowiednią terapię, dlatego na etapie planowania ciąży powinnaś również zadbać o swoje zęby.
Te wizyty lekarskie to również doskonała okazja dla Ciebie, by porozmawiać o wszystkich wątpliwościach związanych z przyszłym stanem, a także otrzymać zalecenia dot. zadbania o zdrowy przebieg ciąży. Śmiało zadawaj pytania – gdy chodzi o bezpieczeństwo oraz zdrowie Twoje oraz Twojego maluszka nie ma żadnych głupich pytań!
- Niezbędne badania lekarskie
Kolejny krok jest oczywisty – konieczne jest sprawdzenie Twojego ogólnego stanu zdrowia! Jakie badania laboratoryjne należy wykonać, planując ciążę? Na to pytanie najlepiej odpowie Ci Twój ginekolog, dobierając badania dokładnie pod Twoje potrzeby (dzięki znajomości historii medycznej). Na pewno warto jednak wykonać takie badania sprawdzające ogólną kondycję organizmu i stan zdrowia jak:
- morfologia krwi,
- oznaczenie grupy krwi i przeciwciał (profilaktyka konfliktu serologicznego),
- poziom glukozy,
- poziom witaminy D (metabolitu 25(OH)D),
- poziomy TSH, FT3 i FT4 (kontrola pracy tarczycy),
- ogólne badanie moczu (kontrola funkcji dróg moczowych),
- przeciwciała w kierunku chorób zakaźnych (poznanie poziomu odporności przyszłej mamy).
- Właściwe odżywianie i kontrola masy ciała
Pamiętaj, to, co Ty jesz, otrzymuje również Twoje dziecko. Dlatego już na etapie planowania ciąży zdecydowanie powinnaś przyjrzeć się swojej diecie, aby była jak najbardziej zróżnicowana i bogata w wartościowe składniki odżywcze: witaminy, składniki mineralne, białko, kwasy tłuszczowe omega-3 oraz omega-6, a także błonnik. Zmiany wdrożone wcześniej, łatwiej utrzymać przez następne 9 miesięcy.
Oczywiście, nie możesz zapomnieć również o rezygnacji z używek takich jak papierosy czy alkohol, które negatywnie oddziałują na organizm dziecka. Używki mogą również ograniczać płodność zarówno u przyszłej mamy, jak i taty, dlatego tym bardziej warto takie zmiany zacząć wprowadzać już na etapie podjęcia decyzji o posiadaniu potomstwa.
Co więcej, przed poczęciem dziecka warto wziąć pod uwagę swoją masę ciała. Zarówno znaczna niedowaga jak i nadmierna masa ciała mogą bowiem wpływać m.in. na:
- regularność cyklu miesiączkowego,
- owulację,
- funkcje hormonalne.
Co to w praktyce oznacza? Niewłaściwa masa ciała może wiązać się z trudnościami z zajściem w ciążę, zaś na późniejszych etapach, może wpływać na masę urodzeniową dziecka, zaburzenia metaboliczne czy nadciśnienie tętnicze u ciężarnej. Ale pamiętaj, nie oznacza to, że musi tak być w Twoim przypadku – każda kobieta jest inna i sytuację zdrowotną każdej kobiety starającej się o dziecko, lekarz rozpatruje indywidualnie.
- Odpowiednia suplementacja
Mogłoby się wydawać, że suplementacja diety ma znaczenie dopiero wtedy, kiedy już jesteś w ciąży. Jednak najnowsze badania wyraźnie wskazują, że warto zadbać o odpowiednią podaż niektórych składników już na etapie planowania. Jest to bardzo istotne dla samego zajścia w ciążę, a następnie jej prawidłowego przebiegu oraz rozwoju dziecka na najwcześniejszym etapie. Co więcej, może się okazać, że dostarczenie ich z samą dietą będzie trudne do zrealizowania. Konieczne może być sięgnięcie po suplementację w postaci kapsułek prenatalnych.
Co powinna suplementować kobieta starająca się o dziecko? Najważniejsze składniki wymieniamy poniżej:
- połączenie kwasu foliowego i jego aktywnej (metylowanej) formy – dla rozwoju układu nerwowego u dziecka (najlepiej zacząć suplementację co najmniej 12 tygodni przed poczęciem dziecka, aby wysycić organizm matki folianami) [Seremak-Mrozikiewicz A. i wsp. 2024],
- kwasy tłuszczowe: DHA i EPA – niezbędne dla prawidłowego rozwoju płodu,
- cynk – dla wsparcia płodności i funkcji rozrodczych,
- witaminę D – działa pozytywnie na wzrost i rozwój kości u dzieci oraz na układ odpornościowy zarówno przyszłej mamy, jak i dziecka (dieta większości Polek zawiera niską ilość tego składnika),
- cholinę – w celu ochrony DNA, a także wsparcia metabolizmu kwasu foliowego (badania wskazują, że aż 50% kobiet planujących ciążę ma obniżoną zdolność metabolizowania tego składnika, a aby ją usprawnić, należy, zgodnie z najnowszym Stanowiskiem PTGiP z 2024, r. wdrożyć w tym okresie suplementację choliny oraz witamin B6 i B12) [Seremak-Mrozikiewicz A. i wsp. 2024],
- jod – niezbędny dla prawidłowej pracy tarczycy oraz ważny dla prawidłowego wzrostu i rozwoju funkcji poznawczych u dzieci.
Oczywiście Twój lekarz może zlecić Ci suplementację również innych składników, w zależności od Twoich indywidualnych potrzeb (np. żelaza w przypadku obniżonego poziomu hemoglobiny i ferrytyny).
- Wdrożenie aktywności fizycznej
Pływanie, bieganie, joga, stretching, uczestnictwo w zajęciach fitness to tylko przykłady aktywności fizycznych, które warto wdrożyć na etapie planowania ciąży. Regularny, umiarkowany ruch poprawi Twój ogólny stan zdrowia, przede wszystkim wzmacniając mięśnie (m.in. brzucha), co pomoże zmniejszyć bóle kręgosłupa oraz kończyn dolnych, gdy Twój brzuch zacznie rosnąć. Co więcej, ruch to nie tylko zdrowie, ale również endorfiny – czyli lepszy dobrostan psychiczny i lepsza odporność na stres (mogący wpływać negatywnie na płodność).
Nawet więc gdy nie jesteś fanką sportu, powinnaś znaleźć aktywność, której uprawianie będzie sprawiać Ci przyjemność, a następnie utrzymać ją, na poziomie umiarkowanym, już będąc w ciąży. Nie wiesz, jakie zajęcia wybrać? Zapytaj swojego lekarza – na pewno podpowie Ci, na jaką aktywność powinnaś postawić na etapie planowania dziecka.
- Zadbanie o swój dobrostan psychiczny
Dużo już napisaliśmy o Twoim zdrowiu fizycznym, ale nie mniej istotny jest Twój dobrostan psychiczny jako przyszłej matki. Z tego powodu powinnaś dbać o obniżanie swojego poziomu stresu za pomocą sprawdzających się u Ciebie metod. Ćwiczenia oddechowe? Joga? Medytacja? Codzienne spacery? Znajdź swój sposób już na etapie planowania ciąży i postaraj się trochę zwolnić w różnych obszarach życia. Będziesz nosić pod sercem dziecko – zdecydowanie warto więc odjąć sobie stresów i zmartwień w pracy czy w domu.
Pamiętaj, zdrowie psychiczne jest powiązane z fizycznym – dlatego planując ciążę, należy zadbać nie tylko o badania, dietę i wizyty lekarskie, ale również codzienne samopoczucie.
Właściwe przygotowanie do ciąży – podsumowanie
Przygotowując się w opisany powyżej sposób do zajścia w ciążę, możesz wpływać zarówno na właściwy rozwój maluszka, jak i swój własny stan zdrowia. Wymienione kroki to jednak początek – przez wszystkie 3 trymestry równie istotne jest dbanie o swoje zdrowie fizyczne i psychiczne, odpowiednie odżywienie, suplementację oraz regularne wizyty u ginekologa. Z tego powodu najważniejszy jest pierwszy krok związany z podjęciem decyzji, która co prawda może być trudna, ale przede wszystkim jest ekscytująca i wiąże się z ogromną radością z posiadania dziecka.
A jeśli chcesz wiedzieć jeszcze więcej o tym, jak się przygotować do ciąży (w końcu wiedzy nigdy za dużo!), sięgnij po ebooka, w którym rozszerzamy ten temat. Masz jeszcze inne pytania odnośnie do badań, diety czy suplementacji? Zerknij na nasz profil na Facebook’u, gdzie regularnie umieszczamy porady oraz wskazówki dla kobiet zarówno planujących ciążę, jak i już noszących maleństwo pod sercem. Możesz również napisać do nas prywatną wiadomość – na pewno na nią odpowiemy!
Źródła:
Adams J.B. i wsp.: Evidence based recommendations for an optimal prenatal supplements for women in the US: vitamins and related nutrients. Matern Health Neonatol Perinatol. 2022; 8(1):4.
https://diag.pl/pacjent/artykuly/badania-ktore-warto-wykonac-planujac-ciaze/
https://www.doz.pl/czytelnia/a13767-Jak_przygotowac_sie_do_ciazy_10_wskazowek_dla_przyszlej_mamy
Moore J.C. et al.: Diet in early pregnancy: Focus on folate, vitamin B12, Vitamin D and Cholin. Canadian Journal of Dietetic Practice and Reaserch. 2020; 81(2):58-65.
https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/poczecie/61877,przygotowanie-do-ciazy
https://upacjenta.pl/poradnik/jak-przygotowac-organizm-do-ciazy
Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących; Ginekol Pol.; 2014; 85 (5): 395-399.
Seremak-Mrozikiewicz A. et al.
Seremak-Mrozikiewicz A. i in. Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie suplementacji folianów oraz warunków stosowania dodatkowej suplementacji choliny i witamin B6 i B12, w okresie przedkoncepcyjnym, ciąży i połogu, 2024.