Co jeść, a czego nie jeść w ciąży

Czy zadałaś sobie pytanie czego nie jest w ciąży? Jakie składniki Twojej diety mogą mieć szkodliwy wpływ na rozwój dziecka? A może zastanawiasz się, jak powinien wyglądać plan żywieniowy, aby dać Ci większe szanse na zostanie mamą?

Skrajne niedożywienie lub też nadmiar składników odżywczych skutkujące otyłością negatywnie rzutują na długość ciąży,  zdrowie matki oraz dziecka. Zapłodnienie oraz rozwój zarodka w macicy zapoczątkowują szereg zmian w organizmie kobiety. Zmiany te obejmują prawie wszystkie układy i narządy, które od tej pory będą pracować niejako ponad normę, aby sprostać zwiększonemu zapotrzebowaniu na dostawy tlenu czy składników odżywczych. Dlaczego należy wiedzieć, czego nie jeść w ciąży, a po jakie produkty w szczególności warto sięgnąć? Ponieważ zapewnienie w tym okresie zoptymalizowanej diety obejmującej wszystkie najważniejsze grupy pokarmowe, takie jak białka, węglowodany, tłuszcze,  witaminy i minerały jest niezbędne do utrzymania ciąży oraz zapewnienia dobrostanu rozwijającemu się płodowi i kobiecie. Już w okresie planowania poczęcia nowego życia warto skupić się na jakości spożywanych posiłków, a także rozważyć dodatkową podaż wyselekcjonowanych witamin, minerałów, których spożycie w odpowiednio wysokich dawkach może być niekiedy problematyczne. Warto też wdrożyć zmiany odrzucające produkty niekorzystne dla naszego organizmu, których np. nie powinna spożywać kobieta w ciąży.

Jakie składniki przyjmowane podczas planowania zapłodnienia oraz na wczesnych etapach rozwoju płodu w łonie matki  mają udowodniony korzystny wpływ na przebieg ciąży? Czego nie jeść w ciąży i szczególnie się wystrzegać?

Kwas foliowy jest jednym z ważniejszych składników, który pełni istotną rolę w utrzymaniu ciąży. Składnik ten reguluje  wzrost i funkcjonowanie komórek, odpowiada za procesy syntezy, transkrypcji DNA, dostarcza reszty metylowe, reguluje cykl podziału komórek, w tym nie tylko komórek zarodka, ale także powstającego łożyska - organu zapewniającego dziecku dostawę składników odżywczych. Jest także czynnikiem antyanemicznym, ponieważ pobudza procesy krwiotwórcze, czyli powstawanie czerwonych krwinek. Zapewnienie optymalnego stężenia tego składnika jeszcze przed zajściem w ciążę determinuje jej przebieg. Badanie na ponad 34 tys. kobiet stosujących kwas foliowy w okresie przedkoncepcyjnym wskazało, że tylko ten składnik redukował aż o 70% ryzyko porodu przedwczesnego w 20-28 tygodniu ciąży i o 50% w 28-32 [1]. Korzystny wpływ podaży kwasu foliowego jako profilaktyka wad cewy nerwowej jest dobrze udokumentowany badaniami klinicznymi [2,3].

Badania przeprowadzone na grupie kobiet, które wcześniej urodziły dziecko z wadą cewy nerwowej wykazały redukcję  wystąpienia tej wady u następnego dziecka aż o 68% przy przyjmowaniu kwasu foliowego w okresie przedkoncepcyjnym do 12 tygodnia ciąży [2]. Profilaktyczne przyjmowanie kwasu foliowego przez kobiety spoza grupy ryzyka wystąpienia wad cewy nerwowej zredukowało ryzyko o 72% [2,3]. Warto podkreślić, że jedynie kwas foliowy a nie jego zmetylowana forma posiada badania klinicznie wskazujące na korzystny wpływ na zmniejszenie występowania wad cewy nerwowej u dziecka. Wady cewy nerwowej występują najczęściej w pierwszych 2 miesiącach ciąży, najcięższe przypadki to bezmózgowie i przepukliny mózgowo-rdzeniowe, które prowadzą do zgonu dziecka lub jego trwałej niesprawności4. Natomiast w Polsce według badań aż 90% kobiet w wieku rozrodczym nie przyjmuje rekomendowanej dawki 400 μ kwasu foliowego [5].

MAMO PAMIĘTAJ! Cewa nerwowa zarodka zamyka się pod koniec 28 dnia ciąży, często w tym okresie nie zdajemy  sobie sprawy, że jesteśmy już mamami. Dlatego tak ważne jest przyjmowanie kwasu foliowego w okresie przedkoncepcyjnym (minimum 6 tygodni przed koncepcją, w celu odpowiedniego wysycenia kwasem foliowym osocza krwi). Dawki rekomendowane 400 μg- kobiety z grypy niskiego ryzyka wad cewy nerwowej, 4 mg – kobiety, które wcześniej urodziły dziecko z wadą cewy nerwowej [6]. Zadbaj więc o odpowiednio zbilansowaną dietę. Odpowiedź na pytanie: czego nie jeść w ciąży pozwoli Ci również odpowiednio się do niej przygotować.

• Witamina B6 i B12
• Witamina D
• Jod
• Imbir
  
  

Jakie składniki przyjmowane podczas II i III trymestru ciąży mają korzystny wpływ na jej przebieg?

• DHA
• Żelazo
• Kwas foliowy i jego aktywna forma
• Witaminy B6 i B12
• Cholina
• Witamina D
• Jod i Selen
  
  
  

Podsumowanie:

Ze względu na dynamicznie rozwijający się płód, kobieta podczas różnych etapów ciąży ma inne zapotrzebowanie na poszczególne składniki odżywcze. Nie zmienia to jednak tego, że powinna wiedzieć, czego nie jest w ciąży. W tym szczególnym okresie musi zadbać o dostarczenie organizmowi wyselekcjonowanych witamin, minerałów, tłuszczy wielonienasyconych w optymalnych, wysokich dawkach może korzystnie wpływać na przebieg (długość) ciąży, zdrowie kobiety ciężarnej oraz prawidłowy rozwój jej dziecka. Mechanizmy związane z dziedziczeniem ponad genami m.in. metylacja dotyczą nie tylko wzrastającego dziecka, ale mogą także korzystnie wpływać na zdrowie matki.

Kwas foliowy, zmetylowana forma kwasu foliowego witaminy B6, B12 w tym metylokobalamina - wzrastanie tkanek  matczynych, wsparcie szlaku folianów (procesy krwiotworzenia) 

Witamina D - odporność, usprawnienie gospodarki wapniowo-fosforowej, redukcja zakażenia bakteryjnego pochwy

Cholina - wsparcie pracy wątroby matki, usprawnienie przepływu krwi w łożysku

DHA - redukcja porodu przedwczesnego

Żelazo – redukcja ryzyka niedoboru żelaza

Jod, selen- wsparcie pracy tarczycy

Literatura:

1. Bukowski R. et al. PLoS Med. 2009; 6(5): e1000061. doi:10.1371/journal.pmed.1000061.

2. De-Regil LM et al. Cochrane Database of Systematic Reviews 2010, Issue 10. Art. No.: CD007950. doi:10.1002/14651858.CD007950.pub2. 

3. Blencowe H et al International Journal of Epidemiology 2010;39:i110–i121.

4. Czeczot H. Postępy Hig Med Dosw. (online), 2008; 62: 405-419.

5. Waśkiewicz A. et al. Kardiol Pol 2010; 68: 275-282.

6. Stanowisko Zespołu Ekspertów PTG. Ginekol Pol. 2011; 82:550-3.