Czy istnieje coś takiego, jak propłodnościowy sposób żywienia?
Na to pytanie można odpowiedzieć dwojako – i tak i nie – to zależy jak na to spojrzeć. Z jednej strony, wiedzy naukowej dotyczącej sposobu żywienia, który potencjalnie zwiększa szanse na uzyskanie potomstwa z roku na rok przybywa. Wiemy dziś, że szczególnie sprzyjający płodności jest model diety, który jest hybrydą diety śródziemnomorskiej, diety o niskim indeksie glikemicznym oraz diety przeciwzapalnej. Z drugiej strony, nadal nie mamy wystarczających informacji uzyskanych z dobrze zaprojektowanych badań naukowych, by jednoznacznie określić, że istnieje taki rodzaj diety, którą nazwiemy dietą propłodnościową. Zatem złotym standardem jest indywidualizacja zaleceń, czyli dostosowania diety do sytuacji zdrowotnej osoby, która planuje ciążę. Ważne jest uwzględnienie wyników badań, historii leczenia, stylu życia i innych czynników. Celem dietoterapii w niepłodności jest zapewnienie organizmowi właściwego odżywienia, czyli zadbanie o homeostazę, czyli równowagę organizmu pod względem metabolicznym, a także endokrynologicznym. Należy podkreślić, że dieta i styl życia to czynniki, które są absolutnie zależne od woli pacjenta, zatem warto na nie zwrócić uwagę w okresie starań o ciąże.
Czy jedząc określone produkty, możemy wpłynąć na swoją płodność?
Poniekąd tak, możemy wymienić produkty, które będą miały potencjalnie pozytywny wpływ na parametry płodności, ale pamiętać musimy, że dieta to cały sposób żywienia, w którym zawierają się produkty będące źródłem składników odżywczych, witamin i antyoksydantów. Podaż tych składników powinna być optymalna w zależności od zapotrzebowania organizmu. Nie jestem fanem hierarizacji papryki nad pomidorem, czy kaszy jaglanej nad gryczaną, jeśli chodzi o wpływ na płodność, bo każdy z tych produktów dostarcza do organizmu składniki w różnych proporcjach i ilościach, które są istotne dla płodności. Dlatego sugerowałabym patrzeć na cały, spójny model żywienia, a nie koncentrować się na pojedynczych produktach. Tym bardziej, że to co dla jednej osoby wydaje się być „zdrowe”, dla innej może być niewskazane.
Czy odpowiednią dietą możemy wspomóc leczenie niepłodności?
Oczywiście, że tak. Poszukiwanie przyczyny niepłodności i leczenie niepłodności powinno odbywać się wielotorowo i holistycznie. Na etapie stawiania diagnozy medycznej powinna być równolegle postawiona diagnoza żywieniowa, by móc wykluczyć lub uwzględnić czynniki związane z dietą i odżywieniem organizmu, które potencjalnie mogą obniżać płodność. Dietoterapia powinna być traktowana jako element leczenia niepłodności szczególnie, jeśli przyczyną obniżonych parametrów płodności są zaburzenia na tle gospodarki endokrynologiczno-metabolicznej, czyli nieprawidłowa masa ciała, insulinooporność, niedoczynność tarczycy, wysoki cholesterol, zaburzenia hormonalne i inne. Ponadto niskie AMH, niskie parametry jakości nasienia, stan zapalny czy stres oksydacyjny, nieprawidłowa masa ciała, czy zaburzenia gospodarki węglowodanowo-lipidowej to wskazania do wdrożenia odpowiedniej diety. Tu należy działać u podstaw i przywrócić właściwe odżywienie organizmu, a tym samym z dużym prawdopodobieństwem wsparcie układu rozrodczego. Należy dodać, że odpowiednio zbilansowana dieta to także ważny, aczkolwiek często pomijany element przygotowania organizmu kobiety do procedury in vitro.
Jakie produkty w diecie mogą ułatwić zajście w ciążę, a jakich unikać?
Z pewnością należy bardzo ograniczyć a nawet wyeliminować żywność wysokoprzetworzoną, bogatą w cukry dodane, izomery kwasów tłuszczowych trans i nasycone kwasy tłuszczowe, czyli np. wyroby cukiernicze, słodycze, słone przekąski typu chipsy, paluszki, krakersy itp. Niewskazane będą posiłki typu fast food, jak np. pizza, kebab, hot dog, burgery z niskiej jakości mięsem, białą bułką i sosami na bazie majonezu. Także należy ograniczyć z diety przetworzone mięso – pasztety, niskiej jakości wędliny, kiełbasy tłuste itp. Poza wyżej wymienionymi produktami należy też zwrócić uwagę na słodkie napoje typu cola, napoje energetyczne, a nawet wody smakowe czy napoje i nektary imitujące soki owocowe z kartonu.
Produkty wskazane w diecie, które mogą ułatwić zajście w ciąże to nisko przetworzona żywność, warzywa i owoce, w tym warzywa liściaste, strączkowe i kiszone. Warto zadbać o źródła roślinnych tłuszczów jak m.in.: orzechy, pestki i nasiona, które jednocześnie będą dobrym źródłem cynku i witamin z grupy B; oleje roślinne, awokado, siemię lniane. Kolejna ważna grupa produktów spożywczych to kasze, płatki np. owsiane, jaglane, gryczane i produkty z mąki z pełnego przemiału – razowe pieczywo, makarony z mąki razowej itp. Ryby i chude mięso jako źródło pełnowartościowego białka, a także jaja i produkty mleczne, także fermentowane. Bilansowanie diety w oparci o te produkty przy jednoczesnym dbaniu o różnorodność i adekwatną do zapotrzebowania podaż energii daje duże szanse na właściwe odżywienie organizmu i zwiększenie szans na uzyskanie potomstwa, a także przygotowanie się do ciąży.
Czy są jakieś składniki odżywcze, witaminy, o których podaż powinniśmy szczególnie zadbać, jeśli chcemy zajść w ciążę?
Każdy składnik odżywczy jest ważny, ale szczególną uwagę należy zwrócić w okresie starań na:
- Kwas foliowy
- Witamina D
- Żelazo
- Cynk
- Omega 3
Czy dieta płodnościowa zależy od chorób, jakie leczymy, lecząc jednocześnie niepłodność – np. IO czy PCOS?
W zależności od sytuacji klinicznej pacjenta zalecenia żywieniowe mogą się różnić, dlatego dietoterapia powinna być zindywidualizowana i tak zaplanowana, by była bezpieczna i wspomagająca leczenie chorób, często wielu chorób, które występują jednocześnie. Zdarza się, że ogólne zalecenia dotyczące poszczególnych jednostek chorobowych wzajemnie się wykluczają, dlatego bardzo istotne są wysokie kompetencje, doświadczenie i profesjonalizm dietetyka, który po zapoznaniu się z sytuacją pacjenta ustali prawidłowy tor dietoterapii. W zasadzie od tego należy wyjść, jeśli chodzi o płodną dietę – najpierw zadbanie o kondycję organizmu i odżywienie, a tym samym wsparcie leczenia lub wyleczenie potencjalnej przyczyny niepłodności, która może być związana z dietą.
Piśmiennictwo
Gaskins A., Chavarro E.J 2018 Diet and fertility: A review. Am. J. Obst. Gynecol. 4, 379-389.
Chiu at al. 2018. Diet and female fertility: doctor, what should I eat? Fertility and Sterility Vol. 110, No. 4.
Karayiannis D. et al. 2018 Adherence to the mediterranean diet and ivf success rate among non-obese women attempting fertility. Hum. Reprod. 33, 494-502.
Karayiannis D. et al. 2017. Association between adherence to the mediterranean diet and semen quality parameters in male partners of couples attempting fertility. Hum. Reprod. 32, 215-222.
Eslamin G. et al. 2016. Adherence to the western pattern is potentially an unfavorable indicator of asthenozoospermia risk: a case-control study. J. Am. Coll. Nutr. 35, 50–58.
Cutillas-Toln et al. 2015. Mediterranean and western dietary patterns are related to markers of testicular function among healthy men. Hum. Reprod. 30, 2945–2955.
Lim SS et al. 2013. The effect of obesity on polycystic ovary syndrome: a systematic review and meta-analysis. Obes Rev. 14:95–109.
Jurewicz J. et al. 2018. Dietary patterns and their relationship with semen quality. Am. J. Men’s Health 12, 575-583.