Jednym z najważniejszych składników wspierających prawidłowy przebieg ciąży oraz rozwój dziecka jest folian, znany potocznie jako kwas foliowy. Eksperci zalecają jego suplementację już na etapie przygotowań do ciąży, aby stworzyć optymalne warunki dla rozwijającego się organizmu. Znaczenie kwasu foliowego w ciąży jest dobrze udokumentowane i szeroko omawiane. Pojawia się jednak pytanie – czy każda forma tego związku działa tak samo? Jakie znaczenie ma rodzaj przyjmowanego kwasu foliowego i czym właściwie jest jego aktywna postać?
Jakie znaczenie ma kwas foliowy?
Suplementacja kwasu foliowego jest niezbędna dla kobiet planujących ciążę, jak również tych, które już spodziewają się dziecka. Związek ten należy do grupy witamin B i w naturze występuje jako foliany – zbiorcza nazwa dla kilku pokrewnych substancji.
Rola kwasu foliowego w rozwoju płodu i przebiegu ciąży jest nie do przecenienia. Regularne jego przyjmowanie podnosi poziom folianów w organizmie matki, co jest szczególnie istotne, ponieważ ich niedobór zwiększa ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej u dziecka. Udowodniono, że korzyści z suplementacji pojawiają się, gdy kobieta przyjmuje 400 μg kwasu foliowego dziennie, rozpoczynając co najmniej miesiąc przed zapłodnieniem i kontynuując przez pierwszy trymestr – czyli do zakończenia najważniejszych etapów rozwoju narządów. Warto jednak pamiętać, że na powstawanie wad cewy nerwowej wpływa wiele czynników, zatem eliminacja jednego z nich nie zawsze gwarantuje pełną ochronę.
Z tego powodu zaleca się rozpoczęcie przyjmowania kwasu foliowego już około 3 miesiące przed planowaną ciążą. Dzięki temu organizm matki może zapewnić dziecku optymalne warunki rozwoju od samego początku. Foliany odgrywają istotną rolę w procesach podziału komórkowego, wspomagają rozwój tkanek u ciężarnej kobiety i biorą udział w tworzeniu komórek krwi.
Czym charakteryzuje się aktywna forma folianów?
Naturalny kwas foliowy powstaje w organizmach roślin i zwierząt, jednak u ludzi występuje najczęściej w formie wymagającej dalszego przekształcenia, zanim organizm będzie mógł go efektywnie wykorzystać. Proces ten polega na konwersji kwasu foliowego do jego aktywnego metabolitu – tetrahydrofolianu (THF). To właśnie ta forma pełni istotną rolę w tak fundamentalnych procesach jak synteza DNA, tworzenie czerwonych krwinek oraz liczne inne reakcje metaboliczne.
Z kolei metylofolian, czyli zmetylowana, biologicznie aktywna postać witaminy B9, jest od razu gotowa do użycia przez organizm człowieka, ponieważ nie wymaga dodatkowych przemian. Z tego względu stanowi cenną alternatywę dla osób, u których zachodzą trudności w prawidłowym przetwarzaniu syntetycznego kwasu foliowego.
Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników – zalecenia dotyczące folianów
Według badań polskiej populacji kobiet, około 50% z nich ma spowolniony metabolizm kwasu foliowego. Oznacza to, że przyjmowany z suplementów diety syntetyczny kwas foliowy (kwas pteroilomonoglutaminowy) nie jest sprawnie przekształcany w aktywną, zmetylowaną formę2. Alternatywą dla syntetycznego kwasu foliowego już od wielu lat jest jego forma aktywna – L-metylofolian wapnia, który może być bezpośrednio włączany w procesy biologiczne komórki. W związku z tym, że nie wykonuje się standardowych badań przesiewowych w kierunku polimorfizmów genu MTHFR (niewielkich zmian w kodzie DNA, które mogą wpływać na prawidłową pracę enzymów cyklu kwasu foliowego), Eksperci Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w swoim najnowszym stanowisku z 2024 r. zalecają już od pierwszego trymestru ciąży do końca okresu karmienia piersią suplementację tylko aktywnej formy folianów (L-metylofolianu wapnia) w porcji 800 µg/dobę.
Dlaczego stosowanie aktywnego folianu jest tak ważne w ciąży?
Stosowanie aktywnego folianu jest istotne ze względu na fizjologiczny wzrost zapotrzebowania na foliany zarówno przez organizm płodu jak i tkanki łożyska matki. Odpowiednie stężenie folianów ma bowiem korzystny wpływ na proces metylacji DNA i białek, metabolizm homocysteiny, zapobiega ugodzeniom DNA i może być związane z prawidłowym tworzeniem naczyń krwionośnych w łożysku, a tym samym transportem składników odżywczych i tlenu do płodu1,4. Obecnie spożywanie dwu form kwasu foliowego (kwas pteroilomonoglutaminowy i L-metylofolianu wapnia) jest zalecane jedynie kobietom przygotowującym się do ciąży3 w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia wad cewy nerwowej płodu. Podaż kwasu foliowego ma tu uzasadnienie ze względu na aspekty prawne i komunikacyjne obowiązujące w krajach UE, gdzie wskazanie dotyczące „zmniejszenia ryzyka wad cewy nerwowej” zostało dopuszczone przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) jedynie w preparatach, które posiadają w składzie 400 µg syntetycznego kwasu foliowego3.
Czym jest FolActiv?
FolActiv to nowoczesny połączenie dwóch form folianów – tradycyjnego kwasu foliowego oraz jego biologicznie aktywnej postaci, czyli L-metylofolianu. Takie połączenie zostało opracowane z myślą o kompleksowym wsparciu kobiet planujących ciążę i będących w ciąży, szczególnie tych, u których występuje spowolniony metabolizm kwasu foliowego. Połączenie to zostało stworzone zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, które zaleca suplementację folianów w profilaktyce wad cewy nerwowej u płodu. Dzięki synergii składników FolActiv wspiera prawidłowy rozwój układu nerwowego płodu oraz zwiększa biodostępność folianów, zapewniając ich lepsze wykorzystanie przez organizm matki.
Rola innych witamin i składników w metabolizmie folianów
W odniesieniu do prawidłowego metabolimu folianów nie można pominąć roli niektórych witamin i składników mineralnych (wit. B6, B12, cynk), które są kofaktorami enzymów przemian folianów w komórce oraz choliny, która podobnie jak foliany, ma znaczenie dla prawidłowego procesu metylacji DNA i białek płodu5.
Witaminy z grupy B
Witaminy B6 i B12 mają ogromne znaczenie w metabolizmie folianów i regulacji poziomu homocysteiny, co ma szczególne znaczenie w ciąży.
- Witamina B12 działa jako kofaktor w przemianie homocysteiny do metioniny oraz w przekształceniu aktywnej formy folianu (5-MTHF) do THF. Jej niedobór prowadzi do tzw. pułapki folianowej, zaburzającej metylację DNA i zwiększającej ryzyko wad cewy nerwowej.
- Witamina B6 bierze udział w transsulfuracji homocysteiny do cysteiny oraz wspiera syntezę zasad azotowych potrzebnych do tworzenia DNA i RNA, szczególnie w szybko dzielących się komórkach zarodka.
Prawidłowy poziom obu witamin, wspólnie z folianami, warunkuje sprawne funkcjonowanie szlaku metylacyjnego oraz rozwój płodu i łożyska.
Cholina
Cholina pełni istotną funkcję w metabolizmie folianów jako alternatywny donor grup metylowych, uczestnicząc w procesach metylacji – ważnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu i rozwoju płodu. Jej szlaki metaboliczne wzajemnie uzupełniają się z folianami, wspierając m.in. syntezę DNA, rozwój układu nerwowego i prawidłowe zamykanie cewy nerwowej.
Odpowiedni poziom choliny w ciąży wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem zaburzeń neurorozwojowych (np. ADHD, ASD), wspiera rozwój mózgu i funkcje poznawcze dziecka oraz pomaga utrzymać właściwy poziom homocysteiny – niezależnie od podaży folianów.
FolActiv – kompleksowe wsparcie folianowe dla kobiet w ciąży
Prawidłowa suplementacja folianów to jeden z filarów profilaktyki wad cewy nerwowej oraz zdrowego rozwoju układu nerwowego dziecka. W przypadku wielu kobiet – zwłaszcza tych z wolniejszym metabolizmem kwasu foliowego – sięganie po aktywną formę folianów (L-metylofolian) staje się szczególnie istotne.
FolActiv, łącząc klasyczny kwas foliowy z jego aktywną postacią, wspiera metabolizm homocysteiny, procesy metylacji i tworzenie DNA. Dzięki takiej synergii składników preparat nie tylko odpowiada na realne potrzeby kobiet w ciąży, ale również wpisuje się w aktualne zalecenia ekspertów.
Literatura:
- Czeczot H. Postępy Hig Med Dośw (online). 2008;62:405-19.
- Ginekol Pol. 2011, 82, 550-553.
- Seremak-Mrozikiewicz A. et al. Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie suplementacji aktywnych folianów, choliny i witamin B6 i B12 w okresie przedkoncepcyjnym, ciąży i połogu; 2024.
- Furness D et al. Matern Child Nutr. 2013;9(2):155-66.
- Zeisel SH. Int J Womens Health. 2013;5:193–9.