Witamina D

Wielokierunkowe tego składnika działanie na funkcjonowanie organizmu a jednocześnie potwierdzenie dużych niedoborów w populacji polskich kobiet ciężarnych²  wskazują, że dodatkowa suplementacja zwłaszcza na początku ciąży jest wskazana. Najnowsze rekomendacje dotyczące suplementacji witaminy D³ zalecają monitorowanie stężenia aktywnego metabolitu witaminy D 25(OH)D i utrzymania jego wartości w granicach 30–50 ng/mL (75–125 nmol/L). Zalecana dawka najlepiej od momentu potwierdzenia ciąży to 1500-2000 j.m. Badania wskazują na to, że niedobory witaminy D mogą niekorzystnie wpływać na płodność.

Receptory witaminy D (VDR) są obecne na mięśniówce macicy a także na jajnikach. Witamina D zatem może modulować ich aktywność, co ma wpływ na sukces rozrodczy a także utrzymanie ciąży w początkowym jej okresie⁴. Kobiety przechodzące zabieg in vitro, które miały wyższe stężenia 25(OH) we krwi miały wyższy wskaźnik sukcesu zapłodnienia. Właściwe stężenie 25(OH)D jest także powiązane z utrzymaniem ciąży w I trymestrze. Duże badanie z udziałem ciężarnych kobiet w Danii wykazało, że stężenia <50 nmol/L skutkowały 2 krotnym zwiększeniem ryzyka poronienia w I trymestrze ciąży (n=1683, <22 t.c.)⁵. Niedobry witaminy D u matki skutkują niedoborem tego składnika u dziecka. Badania wskazują, że 100% polskich noworodków ma niedobór 25(OH)D [<20ng/mL] a u 46,3% występuje ciężki niedobór witaminy D [<11ng/mL]⁶.

Głównym źródłem witaminy D jest synteza skórna, stanowi ona około 80-100% dobowego zapotrzebowania na tą witaminę. Ulega ona znacznemu ograniczeniu wskutek stosowania filtrów przeciwsłonecznych (redukcja syntezy do 90%) oraz w miesiącach zimowych. Od października do marca w Polsce nasłonecznienie jest minimalne i szczególnie w tych miesiącach warto pomyśleć o dodatkowym przyjmowaniu witaminy D w diecie lub w formie suplementów³. Witamina D ze względu na swój plejotropowy charakter oprócz wspierania gospodarki mineralnej ma także korzystny wpływ na układ odpornościowy kobiety w ciąży. Receptory dla witaminy D (VDR) znajdują się na większości komórek ciała, w tym na aktywnych limfocytach T i B odpowiedzialnych za swoistą odpowiedź organizmu na czynniki chorobotwórcze. Witamina D odpowiada za aktywizację białek o działaniu antybakteryjnym, które są pierwszą linią obrony organizmu⁷. Ze względu na uwarunkowania klimatyczne aż 68-95% polskich kobiet w ciąży w lecie i 100% ciężarnych w okresie zimowym ma niedobory tej witaminy¹. Niedobór tej witaminy skutkuje także urodzeniem dziecka z niewystarczającą ilością tej witaminy, badania z udziałem polskich matek i ich dzieci wykazały, że 100% polskich noworodków ma niedobór witaminy D a ponad 46% ciężki niedobór charakteryzowany wartościami aktywnego metabolitu 25(OH)D poniżej 11 ng/ml.⁸ Niskie stężenia witaminy D zwiększają ryzyko bakteryjnej waginozy, która jest wiązana z poronieniami oraz przedwczesnymi porodami.⁹

Literatura:

1. Candito M et al. American Journal of Medical Genetics Part A ; 2008:146A:1128–1133
2. Czech-Kowalska J et al. Gin Pol Med Project. 2011;1: 48-61.
3. Płudowski P. et al. Endokrynol. Pol. 2013; 64 (4).
4. Grundmann M. et al. Reprod Biol and Endocrinol. 2011;9:146.
5. Andersen LB et al. Am J Clin Nutr. 2015. pii: ajcn103655
6. Czech-Kowalska J et al. Archives of Perinatal Medicine, 2008; 14:18-22
7. Wagner CL et al. Nutrients 2012; 4: 208-230
8. Czech-Kowalska J et al. Archives of Perinatal Medicine, 2008; 14:18-22.
9. Skowrońska-Jóźwiak E et al. Neuro Endocrinol Lett. 2014;35(5):367-72.

Receptory dla witaminy D znajdują się także na jajnikach modulując ich pracę. Ma to wpływ na sukces rozrodczy a także utrzymanie ciąży w początkowym jej okresie¹. Badania z udziałem kobiet przechodzących procedurę in vitro wykazały, że odpowiednie stężenie aktywnej formy witaminy 25(OH)D zwiększa szanse na powodzenie procedury.¹ Jednocześnie stężenia powyżej 50 nmol/l 25(OH)D są także gwarantem na utrzymanie ciąży w jej początkowym etapie.² Zaopatrzenie w witaminę D matki jest odzwierciedlane u rozwijającego się dziecka. Szacuje się, że ze względu na położenie geograficzne oraz tryb życia około 68- 95% kobiet w ciąży ma niedobór witaminy D w lecie i aż 97-100% w zimie³. Witamina D odgrywa istotną rolę w metabolizmie wapniowo-fosforowym, odpowiadającym za tworzenie szkieletu kostnego, tworzenie szkliwa na zębach czy ogólny rozwój dziecka. Zaczątki kości zaczynają tworzyć się już w czasie życia płodowego w 4-6 tygodniu życia.

W 7 tygodniu życia, dziecko ma już wytworzone wszystkie 206 kości, jednak nie są one w pełni skostniałe, a budową przypominają chrząstkę. Rozwój układu mięśniowego rozpoczyna się podobnie jak układu kostnego ok. 5 tygodnia życia płodowego. Na tym etapie wiązki mięśni nie są jeszcze dojrzałe, osiągają dojrzałość około 20 tygodnia ciąży. Badanie wykonane w Southampton z udziałem ponad 670 par matek z dziećmi wykazało, że większe stężenie 25(OH)D we krwi matki pod koniec ciąży (34 tydzień) wiązało się z większą siłą mięśni (mierzoną uściskiem dłoni) u dziecka w wieku 4 lat⁴. Wyniki te wskazują na związek między podażą witaminy D podczas rozwoju płodu a rozwojem mięśni oraz ich wydolnością w wieku 4 lat⁴. Ostatnie doniesienia dotyczące witaminy D wskazują także na działanie zwiększające odporność organizmu. Witamina D odpowiada za aktywizację białek o działaniu antybakteryjnym, które są pierwszą linią obrony organizmu oraz pobudzanie limfocytów do walki z czynnikami chorobotwórczymi.

Witamina D ze względu na swój plejotropowy charakter ma m.in. korzystny wpływ na układ odpornościowy. Receptory dla witaminy D (VDR) znajdują się na większości komórek ciała, w tym na aktywnych limfocytach T i B odpowiedzialnych za swoistą odpowiedź organizmu na czynniki chorobotwórcze⁵. Witamina D odpowiada także za aktywizację katelicydyn, białek, o działaniu antybakteryjnym, które są pierwszą linią obrony organizmu⁵. Najnowsze doniesienia wskazują na wpływ spożycia witaminy D podczas ciąży na odporność dziecka w wieku 2-3 lat⁶. Niedobory witaminy D a przez to jej zmniejszony transport do płodu skutkuje zwiększeniem aż 5 krotnie ryzyka świszczącego oddechu o podłożu wirusowym u dziecka w wieku 2 lat⁶. Dzieci, których matki miały wystarczające stężenie aktywnego metabolitu witaminy D (25-OH(D)) w połowie ciąży miały mniejszą ilość nawrotowych infekcji dolnych dróg oddechowych (w tym zapalenia płuc, oskrzeli) w wieku 3 lat⁷. Witamina D działa jak hormon i poprzez receptor (VDR) aktywizuje także niektóre obszary mózgu⁷. Stężenie 25(OH)D- aktywnej formy witaminy we krwi jest często kilkakrotnie niższe u dzieci z autyzmem w porównaniu od dzieci zdrowych⁷. Badania wykazują, że autyzm jest także związany z procesami zapalnymi, które działanie witaminy D może redukować.⁷

Literatura

• 1. Grundmann M. et al.  Reprod Biol and Endocrinol. 2011;9:146
  2. Andersen LB et al. Am J Clin Nutr. 2015. pii: ajcn103655
  3. Czech-Kowalska J et al. Gin Pol Med Project. 2011;1: 48-61.
  4. Harvey NC et al. J Clin Endocrinol Metab. 2014; 99(1): . doi:10.1210/jc.2013-3241.Wagner CL et al. Nutrients 2012; 4: 208-230
  5. Stelmach I et al. Respir Med. 2015;109(1):38-43.
  6. Magnus MC et al. Paediatr Perinat Epidemiol. 2013;27(6):532-41.
  7. Cannell JJ, Grant WB. Dermato-Endocrinology 5:1, 199–204