Czy trzeba jeść mięso w ciąży?
Zalecenia żywieniowe dla kobiet w ciąży uwzględniają spożycie mięsa, które jest źródłem wielu wartościowych składników, jednak nie ma bezwzględnego nakazu jego spożycia. Kobiety, które z różnych powodów decydują się na niejedzenie mięsa również mogą zapewnić odpowiednie odżywienie organizmu dla siebie i rozwijającego się płodu. Stanowisko Amerykańskiego Stowarzyszenia Dietetycznego mówi, że dobrze zaplanowane diety wegetariańskie mogą być bezpieczne na wszystkich etapach życia człowieka, włącznie z okresem ciąży i laktacji.
Jakie mięso należałoby jeść w ciąży i jak często?
Najważniejsze to zwrócić szczególną uwagę na jakość mięsa. Szczególnie w ciąży ważne jest, by było to mięso ze znanego pochodzenia, bezpieczne pod względem mikrobiologicznym. Zaleca się wybieranie mięsa nieprzetworzonego, zatem wszelkie przetwory mięsne o wysokiej zawartości tłuszczów, dodatków do żywności powinny być w diecie kobiet ograniczane. W diecie kobiet w ciąży zaleca się spożycie chudego mięsa, ale nie musi to być wyłącznie drób. Warto też sięgać po czerwone mięso takie jak: wołowina, wieprzowina czy cielęcina, ponieważ te zawierają więcej łatwo przyswajanego żelaza hemowego. Zapotrzebowanie na biało w ciąży wzrasta o ok 0,3g na kilogram masy ciała na dzień. Przy czym białko pochodzące z produktów zwierzęcych, głównie mięsa, ale też nabiału, jaj i ryb powinno stanowić ok 60% całkowitego zapotrzebowania na białko. W przeliczeniu na porcje możemy założyć, że kobieta, która ma zapotrzebowanie na poziomie ok 2tyś kalorii powinna jeść mięso ok 3-4 raz na tydzień (300-400g), w tym mięso białe (drobiowe) i czerwone (chuda wieprzowina, wołowina, cielęcina) – przy czym należy podkreślić, że zależy to od wielu czynników i najlepiej określić wraz z dietetykiem indywidualne zapotrzebowanie i częstotliwość spożycia mięsa w oparciu o wywiad żywieniowy i analizę stanu odżywienia organizmu.
Jakie składniki odżywcze zawiera mięso?
Mięso to przede wszystkim źródło najlepiej przyswajanego białka. Zawiera najwyższe ilości aminokwasów egzogennych, czyli tych których organizm sam nie jest w stanie zsyntetyzować. Ponadto jest źródłem witamin z grupy B, głównie witamin: B12, B1, B2 a także cynku, selenu i żelaza. W mięsie znajdziemy także tłuszcze, głównie nasycone kwasy tłuszczowe, ale także jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe, choć w zdecydowanie mniejszych ilościach.
Czy jedzenie mięsa w ciąży ma wpływ na zdrowie mamy i dziecka?
Nie tyle samo mięso jako produkt ma wpływ na zdrowie mamy i dziecka, ale składniki odżywcze jakich dostarcza. Szczególnie pełnowartościowe, łatwo przyswajalne białko, które jest niemalże najważniejszym składnikiem dla prawidłowego wzrostu dziecka i rozwoju ciąży. Spożycie dobrej jakości mięsa przez kobietę w ciąży ułatwia zapewnienie odpowiednich ilości białka, żelaza, witamin z grupy B, a także odpowiedniej kaloryczności diety.
Czy można jeść surowe mięso i wątróbkę?
Absolutnie nie! Spożycie surowego mięsa w ciąży jest zabronione ze względu na ryzyko zakażeń mikrobiologicznych. Nie wolno jeść tatara, steka krwistego, czyli niewysmażonego, należy unikać także wędlin długo dojrzewających czy wędzonych na zimno. Wątróbka natomiast, mimo, że jest bogata w żelazo, to w ciąży jest produktem niebezpiecznym ze względu na wysoka zawartość witaminy A. Nadmiar tej witaminy może mieć działanie teratogenne, czyli powodować mutacje genetyczne, wady rozwojowe układu nerwowego, twarzoczaszki, wady serca i układu moczowo-płciowego.
Czym można zastąpić mięso w ciąży?
Osoby, które decydują się na eliminację mięsa z diety w czasie ciąży powinny dbać o odpowiednie źródła białka w diecie, czyli: nabiał, jaja, warzywa strączkowe, ewentualne odżywki białkowe serwatkowe lub roślinne. Natomiast ze względu na ograniczenie źródła żelaza hemowego, należy dbać o źródła roślinne i prawidłowe ich łączenie ze składnikami, które będą zwiększały biodostępność żelaza m.in. witamina C. Przy eliminacji mięsa z diety należy mieć na uwadze poziom żelaza i witaminy B12, profilaktycznie można włączyć suplementację tymi składnikami.
Czy należy jeść ryby i owoce morza w ciąży?
To nadal bardzo kontrowersyjny temat, ponieważ według rekomendacji różnych grup ekspertów żywieniowych na całym świecie zaleca się spożycie ryb i owoców morza co najmniej dwa razy na tydzień (ok 300-400g). Jednak ze względu na możliwe zanieczyszczenie środowiska i obecność szkodliwych związków (metylortęć, dioksyny) przestrzega się, przede wszystkim kobiety w ciąży, przed spożyciem ryb nieznanego pochodzenia.
Jakie ryby można jeść w ciąży i jak często, a jakich unikać?
Instytut żywności i Żywienia opublikował wykaz gatunków ryb zalecanych do spożycia przez osoby należące do tzw. grupy osób wrażliwych, czyli m.in. kobiet w ciąży. Należą do niech:
• Łosoś norweski, hodowlany,
• Szprot,
• Sardynki,
• Sum,
• Pstrąg hodowlany,
• Flądra,
• Krewetki,
• Ostrygi,
• Dorsz,
• Krab,
• Ryba maślana,
• Makrela atlantycka,
• Morszczuk,
• Langusta
Dopuszczalne – od czasu do czasu – w ograniczonych ilościach (maksymalnie 1 porcja na tydzień):
• Karp,
• Halibut,
• Okoń,
• Śledź,
Niezalecane:
• Miecznik,
• Makrela królewska,
• Tuńczyk,
• Węgorz amerykański,
• Szprotki wędzone,
• Łosoś bałtycki wędzony,
• Śledź bałtycki wędzony,
• Panga,
• Tilapia.
Jakie składniki odżywcze, potrzebne mamie i dziecku, zawierają ryby?
Mięso ryb charakteryzuje się wysoką zawartością dobrze przyswajanego białka, fosforu, potasu, magnezu i wapnia, witamin z grupy B oraz witaminy A. Ryby morskie są ponadto naturalnym źródłem jodu, którego zapotrzebowanie w ciąży znacząco wzrasta. Cennym składnikiem jest także selen, który poprzez swoje właściwości bierze udział w procesach detoksykacyjnych, a zatem jest naturalnym antagonistą dla szkodliwego działania metylortęci obecnej w rybach. Tłuste ryby morskie są źródłem cennych dla kobiet w ciąży i rozwijającego się płodu wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, niezbędnych dla prawidłowego przebiegu ciąży. Odgrywają kluczową rolę w prawidłowym rozwoju dziecka w okresie prenatalnym m.in. zapobiegają przedwczesnemu porodowi, obniżają ryzyka urodzenia dziecka z niską masą urodzeniową, biorą udział w prawidłowym rozwoju układu nerkowego i funkcji poznawczych u niemowląt i małych dzieci. Łożysko i płód syntetyzują bardzo małe ilości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (LC-PUFA), dlatego ich podaż z diety jest tak ważna. Niedostateczne spożycie żywności pochodzenia morskiego (<340g/tydzień) wiąże się z ryzykiem wystąpienia niższego ilorazu inteligencji werbalnej oraz gorszych wyników zachowań prospołecznych u dzieci. Korzystny wpływ LC-PUFA n-3 zmniejsza ryzyko wystąpienia alergii u dzieci poprzez hamowanie nadmiernej odpowiedzi immunologicznej i osłabienie procesów zapalnych. Niskie stężenie wymienionych kwasów tłuszczowych może być przyczyną rozwoju astmy, alergicznego nieżytu nosa, atopowego zapalenia skóry u niemowląt i małych dzieci.
Czy można jeść surowe ryby, np. w postaci sushi?
Podobnie jak w przypadku mięsa – surowe ryby są absolutnie zakazane ze względu na zagrożenie mikrobiologiczne. Sushi w ciąży można jeść, ale wyłącznie z rybą pieczoną. Uważać trzeba także na ryby wędzone na zimno.
Czym można zastąpić ryby w ciąży?
Jeśli chodzi o zastąpienie ryb z uwagi na białko to śmiało możemy je zastąpić produktami pochodzenia zwierzęcego – mięso, nabiał, jaja. Natomiast najcenniejsze w rybach są kwasy tłuszczowe z rodziny omega 3 (EPA i DHA), te sugerowałabym suplementować.
Piśmiennictwo:
Normy Żywienia dla polpulacji Polski i ich zastosowanie pod redakcją Mirosława Jarosza, Ewy Rychlik, Katarzyny Stoś, Jadwigi Charzewskiej; NIZP-PZH, Warszawa 2020.; Ługowska K, Kolanowski W. (2019): The Nutritional Behaviour of Pregnatal Women in Poland. Int. J. Environ. Res. Public Health 2019, 16, 4357; Best K.P., Gold M., Kennedy D., Martin J., Makrides M., (2016): Omega-3 long-chain PUFA intake during pregnancy and allergic disease outcome in the offspring: a systematic review and meta-analysis of observational studies and randomized control trials. Am. J. Clin. Nutr. 103, 128-143.; EFSA, 2010. Scentific Opinion of Panel on Contaminants in the Food Chain on a request from the European Commission on cadmin in food. EFSA J. 980,1-139.; Carlson S.E et all. (2013): DHA supplementation and pregnancy outcomes. Am. J. Clin. Nutr. 97, 808-815.; Januszko O., Kuźmin J. (2019): Znaczenie ryb I przetworów rybnych w żywieniu człowieka – analiza korzyści i zagrożeń. Kosmos, 68,2; 269-281.; Mari-Sanchis A., Diaz-Jurado G. et all. (2018): Association between pre-pregnancy consumption of meat, iron intake, and the risk of gestational diabetes: the SUN project. European J. of Nutr. 57, 939-949.; James-McAlpin J., Vincze L.I et all. (2020): Influence of dietary intake and decision-making during pregnancy on birth outcomes. Nutrition & Dietetics 77, 3, 323-330.